Politica linguistica: Una o duas normas ofitzialis? – Parte 2

Cari Lettori,

Pubblichiamo una libera opinione, dopo la parte prima, sulla scelta di politica linguistica recentemente tenuta dal Consiglio Provinciale di Cagliari; a cura di Pedru Perra*.

In sa primu parti apu chistionau de comenti fait a pesai, de manera polìtica, unu bilinguismu modernu imperendi is duas normas stòricas de sa lìngua sarda, est a nai sa norma campidanesa e sa norma logudoresa. Ma in sa pràtica, cali funt custas duas normas? Mancai in sa conca de sa genti esistat s’idea de unu campidanesu e unu logudoresu, fitianamenti in is cursus chi deu e is collegas mius faeus in is biddas de Sardìnnia, sa genti si preguntant…”ma cali campidanesu e cali logudoresu? Su sardu mudat in dònnia bidda!”. Bogada sa chistioni chi is sardus bint sèmpiri de prus is diferèntzias de sa cosa chi teneus in comunu, est berus chi ddoi funt diferèntzias ìnturu de is sutabariedadis campidanesas e de prus puru ìntru is sutabariedadis logudoresas; ma custu in su fueddai sceti!

Chistionendi de custa chistioni Blasco Ferrer su professori narat in su lìburu suu Ello Ellus de su 1994: “I dialetti campidanesi sono più unitari di quelli logudoresi…le parlate campidanesi esibiscono pochi tratti differenziali vistosi, e la comprensibilità fra parlanti dei diversi paesi è garantita in tutto il dominio. Ciò consente, è naturale, una più facile individuazione del codice comune che abbiamo scelto come norma.” “L’area logudorese si presenta oggi molto più variegata di quella campidanese. Ciò è dovuto a tutta una serie di fatti storici, fra cui spicca la tradizione prevalentemente pastorale, che ha generato nei secoli un particolarismo molto marcato.
Malgrado questa diversità di fondo, non è impossibile trovare linee generali di comportamento linguistico, vale a dire un logudorese medio, che è sorto dai contatti a lungo raggio avvenuti con la transumanza, con i mercati del bestiame, con le feste popolari, con le gare poetiche, tanto amate dalla gente comune dei centri montani.”

Su sardu est una lìngua scrita de giai giai milli annus e duncas at tentu totu su tempus de pesai una literadura sua, poesia, documentus, chi funt su scusòrgiu chi depeus castiai po cumprendi comenti tocat a scriri oindii. Circheus de cumprendi beni sa chistioni cun essemprus pràticus:

1 ) In campidanesu sa cosa chi mudat meda est sa L ìnturu de duas vocalis. Totu is fueddus chi in latinu teniant sa L sìngula ìnturu de duas vocalis ant pesau sonus particularis, partendi de su fueddu latinu SOLEM oindii teneus sa pronùntzia “SOBI” in totu su campidanesu de scurigadòrgiu (de Su Masu finsas a lompi a Crabas), “SORHI” (cun sa R fata cun su gùturu, parit una R frantzesa, de Pauli-Cuartu finsas a Gergei), SO’I (curpu de nuxi, in su Sàrrabus), “SOLLI” in Mara, Sìnnia, “SOI e SORI” in su Surcis e aici nendi; duncas, cali est sa norma? O donniunu scriri comenti bolit?
S’arrespusta dda teneus chi castiaus is fueddàrius, is chi tenint giai giai 200 annus puru, est a nai “SOLI”, in literadura is sardus de totu su Cabu de Giossu ant scritu sèmpiri “SOLI”. Su Spano in su “Vocabolario Italiano-Sardu” suu (de su 1852) difatis tradusit su fueddu italianu “SOLE” cun su meridionali “SOLI” e no “SORHI, SOBI, SOLLI etc etc”. Duncas oindii no seus imbentendi nudda, seus torrendi a pigai su connotu de sèculus mai scarèsciu.
Aicetotu po is fueddus latinus che “PACEM” e “LUCEM”chi in sardu logudoresu funt bessius “PAGHE/LUGHE”, “PACHE/LUCHE” “PA’E/LU’E”, sa literadura de Cabu de Susu at sèmpiri prefertu sa manera arta de scriri, est a nai “PAGHE/LUGHE”, comenti agataus puru in su Spano.

2 ) Is verbus. Chi andaus a castiai su verbu essi a su passau, teneus formas medas, siat in logudoresu chi in campidanesu, po nai, a sa de tres personis teneus fiat, fut, fudiat, fet, fit e aici nendi, ma chi andaus a ligi una poesia, agataus siat in campidanesu chi in logudoresu sa forma arta fiat e in calincuna poesia campidanesa fut o fit in calincun’àtera in logudoresu, ma su primu sceberu est sèmpiri fiat. Custu bolit nai chi po is verbus puru ddoi est stètiu una standardisadura, uno sceberu de is formas chi is sardus-scriidoris si funt pensaus chi fessit sa prus forma arta.

Duncas comenti eus biu, is sardus tenint de sèculus duas normas scritas standardisadas meda de manera spontàneas, chi perou eus pèrdiu apagu apagu cun sa colonisadura linguìstica italiana, chi s’at fatu perdi abellu abellu sa lìngua nosta. Ma a arrenconai no bolit nai a scaresci, difatis in custus annus, is chi ant sighiu a studiai e scriri su sardu, ddu ant fatu sighendi su connotu de is duas normas scritas, lassendi-sì unu scusòrgiu de lìburus, gramàticas, fueddàrius, chi faint a imperai illuegus po pesai unu bilinguismu democràticu, chena de imbentai nudda, chi imperit is duas normas stòricas literàrias de su sardu, su campidanesu e su logudoresu.

Su sardu in sa stòria at sèmpiri caminau beni cun duas cambas, poita est chi oi ndiddi depeus segai una?

*Pedru Perra, nàsciu in Casteddu in su 1976, laureau in scièntzias polìticas, tradusidori, imparadori, traballat cun sa lìngua sarda de prus de 10 annus. Sighit is progetus cun sa lei 482/99 in medas comunus de Sardìnnia, faendi s’imparadori in is cursus de sardu e sighendi is ofìtzius linguìsticus. Est unu de is autoris de su lìburu Arrègulas po ortografia, fonètica, morfologia e fueddàriu de sa Norma Campidanesa de sa Lìngua Sarda, est a nai sa bariedadi scrita ofitziali de sa Provìntzia de Casteddu.

Iscarica custu articulu in PDF

Redazione SANATZIONE.EU – Natzionalistas Sardos

Be Sociable, Share!

    3 Commenti

    • [...] Iscarica custu articulu* in PDF. – Vedi Parte 2. [...]

    • beni mera…ma sa lacana chi c’esti in mesu de campidanesu e logudoresu aundi passara?

    • Deo apprezzio meda sa chistione de sa limba sarda puite este a narrede sa mattessi cosa de narrede de s’identidade de sa zente sarda: unu populu si connoschede po sa limba chi faeddada, nois semmos sardos ca faeddammos sa limba sarda, parede una cosa de nudda ma este sa cosa pius manna chi tenimmos. Tando no tocca de si disisperade si no andammos de accoldu tra campidanesos, lugudoresos, gadduresos o catalonos, ma toccad de faghede unu dizzionariu comune chi tenzad contu de tottas sas variedades, commente appo idu chi l’ahna giai fattu zente da tattari, po finie bos naro chi sos bezzos nostros si cumprendian tottu mancari unu fudi campidanesu e s’atteru lugudoresu.
      Sa cosa pius importande chi si deppet faghede est custa: sigomente sa limba si tenet in usu cando si tribagliat e in sa atteras occasiones de sa vida e dogni tribagliu tenet su dizionariu sou (sos primos sa zente de campagna massaggios e pastores) est precisu a faghede unu dizionariu pro tottu sos mestieris chi s’agattan oe mancari sian modernos e no esistit sa paraula addatta. Puru sos intellettuales deppen iscriede unu dizionariu cun sas paraulas chi si naran in su mestieri issoro: giornalistas, dottores, avvocados, informaticos, ecc, e tottu deppen publbicae unu periodicu attinente a su mestieri issoro iscrittu in sardu e italianu gai tutto lu cumprendene.
      Finis: no toccat de istade brighende po sas variedades de sa limba, si ndè fettad una chi tenzas contu de sas variedades poninde sas notas “a piè pagina” commente naran sos continentales, in sos iscrittos adiosu e a nos bidimos

    Commenta



    Per la pubblicazione i commenti dovranno essere approvati dalla Redazione.